شیرخواران از یک سالگی به بعد ، علاوه بر غذا هایی که خوردنشان را در سال اول زندگی یاد گرفته اند ، باید از غذای سفره خانواده نیز استفاده کنند . این کودکان رشد سریع دارند و مقاومت کافی در مقابل بسیاری از بیماری ها را هم ندارند و دندان هایشان نیز کامل نشده است . بنابراین باید در غذا دادن به آن ها ، دو شرط اساسی زیر را رعایت کرد :

– غذا هایشان کم حجم ، پرانرژی و زود هضم باشد .

– به دفعات زیاد در اختیار آنان قرار داده شود .

علاوه بر این ، میزان رشد و فعالیت کودکان در سنین یک تا دو سالگی با کودکان سه ساله و بیشتر با هم فرق دارد و باید هنگام تغذیه آنان ، این موضوع را نیز در نظر گرفت .

الف . تغذیه کودک یک تا دو سال

همان طور که گفته شد ، این کودک رشد سریع و فعالیت زیاد دارد و در نتیجه به غذای بیشتر نیاز دارد . ولی از سوی دیگر حجم معده اش کم و دندان هایش نیز کامل نیست ، لذا لازم است در تغذیه او به نکات زیر توجه کنید :

– علاوه بر استفاده از شیر مادر ، ۵ تا ۶ بار در شبانه روز به او غذا بدهید .

– غلاتی که کودک قدرت جویدن آن ها را دارد مانند برنج به صورت کته های مختلف مخلوط با سبزی ها ، حبوبات و گوشت های نرم به او بدهید .

– اگر کودک مبتلا به یبوست است در تهیه سوپ او ، علاوه بر سبزی ها ( سیب زمینی ، هویج ، کدو ، فلفل سبز ، سبزی های برگی و … ) از برگه هلو ، زردآلو و آلو به مقدار کم استفاده کنید .

– غذای کودک را تمیز و کاملا” پخته تهیه کنید و پس از خنک کردن به او بدهید .

– باقیمانده غذا را در یخچال و یا فریزر نگه داری کنید .

– به کودک کمک کنید خودش غذا بخورد و اطمینان حاصل کنید که فقط آب خورش و آب گوشت را نخورد .

– قبل از این که فلفل ، ادویه و یا چاشنی های تند را به غذای خانواده اضافه کنید . غذای او را بردارید .

– به غذای کودک کمی روغن مایع یا کره اضافه کنید تا مقوی تر شود .

– وقتی می خواهید گوشت ، مرغ یا ماهی به کودک بدهید ، آن را تکه تکه کرده و استخوان ها و تیغ های آن را بگیرید .

– مایعات را همیشه با قاشق یا فنجان به او بدهید .

نحوه از شیر گرفتن کودک :

اصولا” بهتر است کودک را به تدریج از شیر بگیرید بدین ترتیب ابتدا شیردهی در صبح را قطع کنید و پس از یک یا دو هفته شیردهی در طول بعد از ظهر و سرانجام در هنگام شب قطع کنید و زمانی که کودک تمایل به شیرخوردن دارد او را به زور از خود دور نکنید زیرا ممکن است کودک عصبی و ناراحت شود .

تغذیه کودک ۳ تا ۵ سال

بعد از دو سالگی با آهسته شدن رشد ، اشتهای کودک هم کاهش می یابد . بنابراین با توجه به روند رشد کودک تقاضا برای دریافت غذا نیز تغییر می کند . هر چند میزان
دریافت انرژی از یک غذا تا غذای دیگر متفاوت است اما کل غذای دریافتی روزانه کودک ثابت است . کودک در یک سالگی به ۱۰۰۰ کیلو کالری و در ۳ سالگی به ۱۳۰۰ کیلوکالری انرژی نیاز دارد البته نیاز به انرژی کودکان براساس میزان فعالیت فیزیکی آن ها متفاوت است .

برنامه غذایی کودک

در برنامه غذایی کودک باید از ۵ گروه غذایی اصلی یعنی گروه نان و غلات ، میوه ها ، سبزی ها ، شیر و لبنیات و گروه گوشت و جایگزین های آن استفاده شود .

انرژی :

کودک برای رشد ، بازی و سایر فعالیت های فیزیکی ، مقابله در برابر بیماری های عفونی نیاز به انرژی دارد که با مصرف مواد قندی ، نشاسته ای ( نان ، برنج و … ) و چربی ها
( کره و روغن ) می توان آن را تامین نمود .کودکانی که عادت به بازی و فعالیت زیاد دارند ، نیازشان به انرژی بیش از کودکانی است که تحرک کمتری دارند . همچنین کودک پس از بیماری برای جبران وزن از دست رفته نیاز به انرژی بیشتری دارد .

پروتئین :

کودک در حال رشد است و برای ساخت و نگهداری ماهیچه ها، استخوان ها و سایر بافت های بدن و مقاومت در برابر عوامل بیماری زا نیاز به پروتئین دارد که می تواند با مصرف منابع پروتئین حیوانی مانند گوشت قرمز و سفید ، شیر ، ماست ، پنیر و تخم مرغ و یا پروتئین های گیاهی مانند حبوبات و غلات نیاز خود را برآورده نماید
( مانند عدسی و نان ، شیربرنج )

ویتامین ها و املاح :

کودک در این سنین جهت حفظ سلامتی و افزایش مقاومت در برابر عفونت ها نیاز به ویتامین ها و املاح مختلف دارد و با مصرف روزانه منابع غذایی حاوی آن ها می تواند نیازهای خود را تامین کند مانند ویتامین A که ( در مواد غذایی مانند کره ، جگر ، میوه هایی مثل زردآلو ، طالبی ، هلو ، سبزی های سبز و زرد مانند هویج ، کدو حلوایی ، اسفناج و جعفری وجود دارد ) .

C ویتامین ( از مهم ترین منابع ویتامینC  می توان به مواد غذایی نظیر مرکبات ، گوجه فرنگی ، جعفری و کلم اشاره نمود ) . کلسیم و فسفر درغذاهایی مانند شیر ، ماست ، پنیر و بستنی وجود دارد .

ویتامین D از طریق قراردادن دست و پا و صورت کودک به طور روزانه ۱۰ دقیقه در برابر نور مستقیم خورشید تامین می شود و از منابع غذایی خوب آهن می توان انواع
گوشت قرمز و سفید ، انواع حبوبات مانند لوبیا ، عدس و سبزی ها مانند اسفناج و جعفری را نام برد .

الگوی غذایی صحیح کودکان :

برنامه غذایی مناسب کودکان سنین زیر ۵ سال باید روزانه حاوی تمام گروه های غذایی اصلی شامل نان و غلات ، میوه ها و سبزی ها شیر و لبنیات و گوشت و جانشین ها باشد .

تعداد وعده های غذایی

کودک باید در روز حداقل ۵ وعده غذا شامل سه وعده اصلی و دو میان وعده بخورد. صبحانه کودک مهم ترین وعده غذایی او است و مصرف آن موجب یادگیری بهتر و دقت بیشتر او می گردد . برنامه غذایی کودک را باید طوری تنظیم نمود که صبحانه را با سایر افراد خانواده بخورد تا عادت به صبحانه خوردن دراو ایجاد شود .

میان وعده

میان وعده غذای مختصری است که بین دو وعده اصلی به کودک داده می شود . از آن جایی که معده کودک کوچک است ولی نیاز او به انرژی زیاد می باشد ، با خوردن
سه وعده اصلی غذا نیازهایش تامین نمی گردد. باید به یاد داشت که میان وعده تنها سهم کوچکی در تامین نیازهای غذایی کودک دارد و هیچ گاه جای وعده اصلی را
نخواهد گرفت . بنابراین میان وعده ها باید بین وعده اصلی به کودک داده شود به طوری که۲-۳ ساعت با وعده اصلی غذایی فاصله داشته باشد .

میان وعده هایی مانند شیر پاستوریزه یا جوشیده ، نان و پنیر، خرما ، بیسکویت ، میوه و خشکبار مانند بادام ، پسته ، گردو ، کشمش ، توت خشک و … جهت تغذیه کودک مناسب می باشند . از دادن تنقلاتی مانند پفک ، یخمک ، چیپس و …. که ارزش تغذیه ای آن ها کم است باید خودداری نمود زیرا خوردن این مواد غذایی اشتهای کودک را کم کرده و باعث می شود تا نتواند غذای اصلی را بخورد .

نکات مهم رفتاری در تغذیه کودک

– کودک باید در زمان خوردن در وضعیت راحتی قرار گیرد و غذا نزدیک او باشد تا کودک بتواند به راحتی بدون این که تحت فشار قرار گیرد ، غذا بخورد .

– بشقاب و لوازم غذا خوردن باید از جنس نشکن باشد . زیرا در صورت شکستن ظرف کودک ممکن است احساس یاس کند یا والدین عصبانی شوند .

– رنگ مواد غذایی در اشتهای کودک و علاقه او به غذا تاثیر می گذارد . خوردن غذا هایی با رنگ های سبز ، نارنجی و زرد برای او جالب است . به عنوان مثال می توان از سبزی های برگ سبز و یا هویج و گوجه فرنگی استفاده کرد .

– بجای آب میوه صنعتی از آب میوه طبیعی استفاده کنید زیرا به آب میوه صنعتی مواد قندی ، رنگ و ماده معطر اضافه شده است .

– غذا خوردن در یک ساعت معین سبب تحریک اشتهای کودک می شود .

– خستگی کودک مهمترین عامل از بین بردن اشهای اوست. بهتر است بعد از استراحت به کودک غذا داده شود .

– دادن وقت کافی به کودک برای صرف غذا بسیار مهم است بهتر است از شتاب و عجله در هنگام غذا خوردن پرهیز کرد .

– دادن غذای یکنواخت و تکراری سبب بیزاری کودک می شود . حتی اگر غذای مورد علاقه کودک ، پشت سرهم به او داده شود ، کودک از خوردن آن خودداری می کند .

– باید کودک را با انواع غذا های مختلف آشنا کرد . بهتر است غذای جدید را ابتدا یک فرد بزرگتر خانواده بخورد تا الگویی برای کودک باشد .

– بی تحرکی ، خواب ناکافی و بیماری کودک موجب بی اشتهایی و غذا نخوردن کودک می شود .

چند نکته مهم برای بهداشت غذای کودک :

– قبل و بعد از تهیه غذا دست ها باید شسته شوند .

– غذا ها خوب پخته شوند . زیرا حرارت موجب از بین رفتن میکروب های بیماری زا می شود و خطر آلودگی احتمالی غذا در اثر حرارت از بین می رود .

– غذای کودک باید برای هر وعده تازه تهیه شود و فاصله بین وقتی که غذای کودک پخته می شود تا زمانی که به کودک غذا داده می شود طولانی نباشد زیرا احتمال دارد
میکروب ها در غذا تکثیر یابند .

– غذا های پخته به طور صحیح نگهداری شود . غذا های باقیمانده سریعا” خنک و در ظرف دربسته در داخل یخچال نگهداری شود .

– در تهیه غذای کودک از مواد غذایی سالم و پاکیزه استفاده شود .

– برای نوشیدن و تهیه غذا نیز از آب سالم استفاده شود .

– غذا ها از دسترس حشرات و جوندگان دور نگهداری شود . بدین منظور غذاها باید در ظرف درب دار و دور از دسترس حیوانات و حشرات نگهداری شود چون حیوانات حامل میکروب های بیماری زا هستند .