سرانه مصرف آب ، برق و بنزین در ایران و جهان
مصرف چند برابری انواع انرژی و اقلام مهمی‌از مواد غذایی در ایران نسبت به کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته مبین هدر رفت و مصرف غیربهینه این اقلام در ایران است که درصورت ادامه این روند می‌تواند به یک بحران جدی تبدیل شود.
به گزارش فارس کارشناسان اقتصادی بر این عقیده‌اند که اصلاح الگوی مصرف در ۲ سطح تولید و مصرف کالا قابل بررسی است، بدین مفهوم که در سطح تولید کالا یعنی از مرحله تبدیل مواد خام تا انتقال و توزیع به مصرف‌کنندگان باید تولید‌کنندگان هر ۲ بخش دولتی و خصوصی علاوه بر رعایت ضوابط زیست‌محیطی و فناوری، کالای تولید شده را متناسب با استاندارد جهانی و اقلیم منطقه زیستی طراحی و تولید کنند. هدر روی در حوزه انرژی کشور نه تنها در بخش مصارف خانگی و مشاغل خدماتی و تجارتی، بلکه در پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها، خطوط انتقال برق، لوله‌های آب، واحدهای تولیدی و خودروها نیز در مقایسه با استاندارد جهانی در سطح قابل‌قبولی نیست.
مصرف برق، ۳ برابر میانگین جهانی
متوسط مصرف جهانی برق در دنیا برای مشترکان خانگی، ۹۰۰ کیلووات ساعت در سال است، در حالی که مشترکان ایرانی در بخش خانگی سالانه ۲۹۰۰ کیلووات ساعت برق مصرف می‌کنند که این رقم بیش از ۳ برابر میانگین جهانی است. بر این اساس ایران در رتبه ۱۹ کشورهای پرمصرف برق در دنیاست و دولت سالانه یارانه‌‌ای معادل ۴هزار‌میلیارد تومان برای برق در نظر می‌گیرد.
بالاترین نرخ مصرف نان
مصرف سالانه گندم کشور ۱۳میلیون تن در سال و بالاترین نرخ مصرف نان در جهان متعلق به ایران است. سرانه مصرف نان در ایران حدود ۱۶۰ کیلوگرم است که نسبت به کشورهای اروپایی مانند فرانسه ۵۶ کیلوگرم و آلمان ۷۰ کیلوگرم در سال است.
سرانه مصرف انرژی در ایران
استفاده نادرست از منابع در سرمایه‌گذاری و مستهلک بودن دستگاه‌های تولیدی، پرداخت یارانه در حجم گسترده و عرضه بنزین ارزان و فروش نفت به‌صورت نفت کوره یا خام زمینه‌های هدرروی و تعدیل منابع در کشور را فراهم آورده است.
گزارش‌های منتشر شده نشان می‌دهد که مصرف سرانه انرژی در ایران نسبت به کشورهای توسعه یافته بیشتر است. متوسط سالانه انرژی در ایران در حدود ۱۵۵ میلیون تن است که با این مقدار مصرف در رتبه سیزدهم جهان قرار دارد. آمریکا با مصرف ۲ هزار و ۳۳۱میلیون تن در جایگاه نخست این جدول قرار گرفته و چین با هزار و ۳۸۶ میلیون تن در رتبه دوم است. ایران بعد از برزیل و ایتالیا در رتبه سیزدهم و اسپانیا با مصرف سالانه ۱۴۵میلیون تن انرژی در مقام چهاردهم قرار گرفته است. اگر مصرف سوخت کل کشورهای صنعتی را بر تعداد اتومبیل‌های آنها تقسیم کنیم به ازای هر اتومبیل در اروپا روزانه ۲ لیتر و در آمریکا ۴ لیتر بنزین مصرف می‌شود اما اگر این ضرب و تقسیم ساده را درخصوص کشور ایران صورت دهیم به رقم مصرفی ۱۱ لیتر در روز برای هر اتومبیل خواهیم رسید.
باید به این نکته توجه داشت که مصرف سرانه انرژی در ایران به ازای هر نفر بیش از ۵ برابر مصرف سرانه کشوری مانند اندونزی با ۲۲۵ میلیون نفر جمعیت، ۲ برابر چین با یک‌میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر جمعیت و ۴ برابر کشور هند با یک‌میلیارد و ۱۲۲ میلیون نفر جمعیت است که با مقایسه شاخص شدت مصرف انرژی در ایران با بسیاری از کشورهای جهان، شاهد وضعیت ناهنجار بهره‌برداری انرژی هستیم. ایران در بخش مسکن به ازای هر متر مربع ۲٫۶برابر متوسط مصرف کشورهای صنعتی انرژی مصرف می‌کند. برخی کارشناسان دلایل اصلی هدر رفت انرژی در بخش مسکن را نمای سنگی ساختمان‌ها، دوجداره نبودن پنجره‌ها، مجهز نبودن اماکن اداری و مسکونی به سیستم‌های هوشمند کنترل انرژی و هدرروی انرژی به سبب اهمال و غفلت عنوان می‌کنند.
رشد مصرف انرژی
میزان مصرف انرژی هر ۱۰سال یک بار، ۲ برابر می‌شود اما این نرخ رشد در مقیاس جهانی یک تا ۲درصد بیشتر نیست و میزان سوخت مصرفی جهان در حدود هر ۵۰ سال یک بار دو برابر می‌شود. بر این اساس ایران در مقایسه با میانگین جهانی ۴ تا ۵ برابر بیشتر سوخت مصرف می‌کند یعنی هم‌اکنون ۹درصد سوخت جهان در ایران و توسط تنها یک‌درصد جمعیت جهان مصرف می‌شود و هر ساله بیش از ۳۸درصد از بودجه سالانه دولت به یارانه بنزین اختصاص می‌یابد در حالی که درصورت مصرف استاندارد، می‌توانیم یکی از صادر‌کنندگان بنزین باشیم.
اسراف در مصرف آب
مصرف آب در کشور برخلاف الگوی مصرف استاندارد جهانی از وضعیت خوبی برخوردار نیست به‌طوری که براساس آمار اعلام شده مصرف آب در ایران ۷۰درصد بیشتر از الگوی جهانی است. طبق اعلام بانک جهانی به ازای هر نفر در سال، یک متر مکعب و برای بهداشت در زندگی به ازای هر نفر ۱۰۰ متر مکعب آب مصرف می‌شود. به‌طور میانگین ۹۲درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی به‌دلیل استفاده از روش منسوخ غرقابی به جای سیستم‌های کارآمد آبیاری تحت فشار یا قطره‌ای هدر می‌رود.
رتبه سوم جهان در مصرف گاز
بازدهی نیروگاه‌های گازی کشور در سالی که گذشت، کمتر از ۳۰درصد بود علاوه بر اینکه روزانه ۴۳میلیون متر مکعب گاز همراه نفت در کشور به جای جمع‌آوری سوزانده می‌شود که این رقم بیش از کل مصرف روزانه کشور ترکیه با ۳۴ میلیون مترمکعب است.
نتیجه
همانطور که اشاره شد، مقایسه میزان مصرف در بخش‌های مختلف با سایر کشورها، نشان‌دهنده وضعیت بسیار نامطلوب مصرف در همه زمینه‌هاست. اما جالب‌تر اینکه سالانه نزدیک به ۱۲٫۲ هزار میلیارد تومان یارانه واقعی و ۷۸هزار‌میلیارد تومان یارانه پنهان پرداخت می‌شود که در مجموع مبلغ کل یارانه آشکار و پنهان دولت نزدیک به ۹۰هزار‌میلیارد تومان است. براین اساس اهمیت اجرای طرح هدفمند شدن یارانه‌ها، به خوبی مشخص می‌شود تا هرچه سریعتر به این معضلی که در حال تبدیل شدن به یک بحران است، رسیدگی شود. با این حال فرهنگ‌سازی درباره صرفه‌جویی و درست مصرف کردن نیز باید به‌عنوان یکی از برنامه‌های مهم مسئولان دستگاه‌های مختلف، به‌ویژه رسانه‌ها و تلویزیون مورد توجه قرار گیرد تا با آموزش‌های لازم بتوان این فرهنگ را در جامعه پایدار کرد.