زندگی با شیر آغاز می شود
شیر معجزه الهی
ترکیبی به عنوان غذا-دارو
شیر و فراورده های شیری از اجزای مهم تشکیل دهنده رژیم غذایی مردم در کشورهای گوناگون هستند، به طوری که حدود ۳۰ % از پروتئین و حدود ۸۰% از کلسیم رژیم غذایی را تامین می کنند.
امروزه تحقیقات نشان می هد که بالغ بر یک میلیون کودک مبتلا بر عقب ماندگی رشد در جهان وجود دارد که ناشی از عدم توجه به تغذیه صحیح می باشد. که با الگو برداری از یک روش تغذیه ای سالم می توان به سلامت کامل دست یافت که در این میان توجه به شیر و محصولات لبنی بسیار حائز اهمیت می باشد.
ترکیبات تشکیل دهنده شیر عبارتند از : آب، چربی، پروتئین، لاکتوز، املاح و یتامین ها. که درصد های مختلفی را با توجه نوع دام وشیر آن تعیین می شود.
به طورکلی در بین این ترکیبات پروتئین یکی از باارزش ترین ترکیب زیستی است، که در شیر به طور متوسط حدود ۴-۳٫۵درصد پروتئین وجود دارد.
پروتئین از واحدهای ساختاری اسیدهای امینه تشکیل شده که نقش مهمی را در رشد نمو و ترمیم سلول های بدن ایفا میکند.
پروتئین های شیر عبارتند از : کازئین ها و پروتئین های محلول که به پروتئین های آب پنیر یا وی پروتئین ها معروف هستند.
اما یکسری ترکیبات پروتئینی در شیر وجود دارد که محققان از آنها به عنوان غذا-دارو یاد میکنند و اثرات سلامت بخش آنها به اثبات رسیده است، که عموما از پروتئین های محلول شیر منشا میگیرند، و ترکیب آنها مشابه خون است.
امروزه در صنعت توجه کمی به این نوع پروتئین ها شده ، اما برخی از شرکت های فعال در زمینه تولید لبنیات مانند شرکت صنایع شیر ایران(پگاه) به خصوص شرکت شیر پاستوریزه پگاه تهران تحقیقات گسترده ای را در این زمینه آغاز کرده که توجه خاصی را در مقوله سلامت مصرف کنندگان قایل هستند.
لازم به ذکر است برخی از این پروتئین های با ارزش غذایی بالا در شیر عبارتند از: ایمونوگلوبولین :که باعث افزایش ایمنی بدن و جلوگیری به انواع بیماری های عفونی و ویروسی در انسان میکند. که امروزه به عنوان یک ترکیب غذا دارو خاص قابل استخراج می باشد.
پروتئین های پیوند یافته با فلزات: شیر منبع بسیار غنی از این ترکیبا ت هست که دسترسی به سایر ترکیبات را با این روش افزایش می دهد، لاکتوفرین یک پروتئین مهم اتصال یافته به آهن که علاوه بر بهبود دسترسی زیستی بدن به آهن باعث جلوگیری از رشد باکتری های مضر روده ای می شود همچنین فعالیت آنتی اکسیدانی آن هم به اثبات رسیده است.
پروتئین های پیوند یافته با ویتامین:شیر حاوی پروتئین هایی که با برخی از ویتامین ها باند شده این ویتامین مانند: ریبوفلاوین(ب۲)-
اسید فولیک(ب۹)- کوبالامین(ب۱۲)،که دسترسی زیستی آنها را در بدن افزایش می هد. به عنوان مثال ،پروتئین های پیوند یافته با ریبوفلاوین یک خاصیت انتی اکسیدانی قوی و ضد سرطانی را به وجود می آورد یا پروتئین های باند شده با اسید فولیک از رشد باکتری های مضر دستگاه گوارش جلوگیری می کند.
پروتئین مهم دیگری که نقش غذا-دارو دارد ، استئوپنتین می باشد که یکی از مهم ترین پروتئین های کلاژنی در استخوان است و قابلیت پیوند با کلسیم را داشته و در تشکیل ماتریکس استخوانی و فعل وانفعلات مربوط به کلسیم نقش بسیار مهمی را ایفا میکند.
از دیگر پروتئین های باارزش شیر می توان به ترکیبی به نام پروزاپوزین اشاره کرد که در درمان بیماری های مرتبط با اعصاب نقش به سزایی دارند و باعث ترمیم سیستم اعصاب خواهند شد و یک خاصیت دیگری که امروزه به اثبات رسیده نقش در جوان سازی و شادابی پوست هم دارند. نوع دیگر از ترکیبات غذا دارو شیر به نام کینینوژن می باشد که در بهبود فشار خون به خصوص در سالمندان از طریق مسیر خاصی در بدن و همچنین در انعقاد خون هم موثر است.
به طور کلی به ترکیبات پروتئینی مختلفی اشاره شد، که هرکدام نقش زیستی مهمی را در بدن ایفا می کنند، اما امروزه با پیشرفت علم و شناسایی دقیق تر آنها به درمان بسیاری از بیماری ها کمک شایانی کرده است، و محققان درتلاش اند که میزان بیشتری از این ترکیبا ت مفید را در شیر این نعمت الهی و فراورده ای آن، پیدا کنند. پس لازم به ذکر است که شیر و محصولت لبنی را با توجه به ارزش غذایی بالای آن که اشارهای هم شد در سبد غذای خانوار قرار دهیم، و این شعار که روزانه سه لیوان شیر مصرف کنیم تا سالم بمانیم را مد نظر قرار دهیم. همیشه یادمان باشد که جامعه سالم در گرو انسان سالم و انسان سالم در گرو تغذیه سالم می باشد.
تهیه کننده: حمیدرضا نیک بخت