نگاهی متفاوت به امر روزه‌داری/ روزه بندگی است نه گرسنگی
روزه یک نحوه صعود روحانی برای انسان است از دریچه بندگی خداوند، ولی گرسنگی یک عمل بدنی است مثل ورزش که یک عمل بدنی است.
در نخستین روز از ماه مبارک رمضان قرار داریم و این ایام به زودی سپری می‌شود و در چشم بر هم گذاشتن می‌بینیم در شب سی‌ام این ماه قرار گرفته‌ایم؛ حال که در ابتدای مسیر عبودیت در این ماه قرار گرفته ایم قصد داریم با ارائه مطالبی تلنگری به خودمان بزنیم تا در پایان این ماه مبارک حرکتی نو در خویش آغاز شود و در تمام ماه‌ها ادمه داشته باشد و در نهایت به مقصد نهایی خلقت برسیم؛ إن شاء الله.
نمی‌خواهیم از فواید و برکات روزه گرفتن سخن بگوییم چرا که همه ما با برکات این عمل واجب و ارزشمند به خوبی واقف هستیم؛ فقط می‌خواهیم کمی از دلتنگی‌هایمان بگوییم؛آری دلتنگی چرا که سال‌های متمادی است که ماه‌های رمضان متعددی را پشت سر گذاشته‌ایم ولی انگار هرساله در پایان ماه مبارک، این احساس را پیدا می‌کنیم که سال قبل به خداوند نزدیک‌تر بوده‌ایم.
دلمان تنگ شده است برای آن روزهایی که قبل از شروع ماه رمضان تدارکی برای آذوقه آن نمی‌دیدیم و گاهی اوقات روزهایی بود که خیلی مکلف نبودیم که حتما فلان ماده غذایی بر سر سفره افطارمان باشد ولی انگار عبادت‌هایمان از خلوصیت بیشتری برخوردار بود؛ دلمان تنگ شده است برای مادربزرگ‌هایی که با سواد کم درس‌های بندگی را به خوبی حفظ بوده‌اند و شاید آن روزها به این شدت محافل انس با قرآن برپا نبود.
توجه کنیم که باید تشنه و گرسنه شد
راستی چه شده است که این بلا بر سرما آمده است و با وجود اینکه طبق سخن بزرگان و پیشوایان دین که هر روز مؤمن بهتر از دیروز او است،ما در حسرت گذشته هستیم؛ شاید به این دلیل باشد که چند روز قبل از شروع ماه رمضان به دنبال راهکاری برای تشنه نشدن و گرسنه نشدن هستیم و فراموش کرده‌ایم که باید تشنه شد و باید گرسنه شد چرا که تشنگی و گرسنگی درجه اول روزه است که روزه عوام است و ما هنوز در این مرحله قرار نگرفته‌ایم.
درجه دوم،روزه خاص است که تمام اعضاء و جوارح انسان روزه است و در مسیر اطاعت از خداوند قرار می‌گیرد و در نهایت، روزه خاص الخواص است که ذهن انسان هم در مسیر اطاعت از خداوند است و مقربین درگاه خداوند و اهل بیت عصمت و طهارت(ع) از این نوع روزه برخوردار بوده اند؛ حال اندکی در خودمان تأمل کنیم و ببینیم در کدام مرحله قرار داریم و اطاعت از خداوند متعال به ویژه در امر روزه داری و مبارزه با شهوت شکم چه جایگاهی در زندگی هایمان دارد؟
امید است با ارائه این مطالب بتوانیم کمی تأمل در خودمان و رفتارهایمان داشته باشیم و بتوانیم نگاهی متفاوت به ماه رمضان امسال داشته باشیم به گونه‌ای که در پایان این ماه مبارک فقط تشنگی و گرسنگی چند ساعت قبل افطار برایمان باقی نمانده باشد؛ اگر کسی زیبایی زندگی را در گرسنگی ندید هنوز سالک نیست و نمی‌تواند حرکت به سوی مسیری را شروع کند که به مقصد متعالی می‌رسد و نشان می‌دهد آن‌هایی که به جایی رسیده‌اند تمام عمر با گرسنگی مأنوس بوده‌اند، آنها غذا نمی‌خوردند که سیر شوند، غذا می‌خوردند که برای ادامه‌ی بندگی، قوّت بگیرند.
از امیرالمؤمنین(ع) پرسیدند: نشانه‌ی شیعه چیست؟ فرمودند: زردى چهره‌ها از بی‌خوابى، ترى چشم‌ها از گریه، خشکى لب‌ها از تشنگى، لاغرى شکم از روزه، خم‌شدن پشت‌ها از نماز؛ امیرالمؤمنین (ع) یکی از خصوصیات شیعیان را آن می‌دانند که به جهت روزه‌داری شکم‌هایشان به پشتشان چسبیده است و خداوند نیز به رسول خود می‌فرماید: اى محمّد(ص)! من هرگز ظرفى را مانند شکمِ پر دشمن نداشتهام.
تعبّد نحوه‌ای از حیات است که موجب عزمی خاص در انسان می‌شود تا انسان در آن حالت اراده کند و رابطه‌ای بین او و حقایق ایجاد شود و روح او در مرتبه‌ای خاص از عالم وجود قرار گیرد که تحت تأثیر پرتو انوار غیبی باشد؛ دانستنِ حقیقت، کار عقل است و انسان از طریق عقل آگاه می‌شود چه حقایقی در عالم هستی وجود دارد، اما آن اراده‌ای که سبب می‌شود تا انسان به دانایی‌های متعالیِ خود بسنده نکند و با آنها اُنس بگیرد، مربوط به روحیه‌ی عبودیت انسان می‌باشد .
داشتن روحیه تعبدی به انسان کمک می‌کند تا در هر لحظه از زندگی، اراده خداوند را جایگزین اراده خود کند و با نفس خویش مبارزه کند که امر روزه‌داری در ماه مبارک رمضان بهترین حالت عبودیت است که در صورت مبارزه با نفس و مبارزه با شهوت شکم می‌توان به آن دست یافت؛ حضرت صادق(ع) می‌فرمایند: روزه‌دار را دو شادى است، یکى موقع افطار که توانسته است وظیفه‌ی الهی خود را انجام دهد و دیگرى به هنگام ملاقات خداى عزّ و جلّ؛ در این روایت حضرت روشن می‌کنند روزه‌داری، انسان را تا لقاء الهی پیش می‌برد.
وقتی ملّتی توانست با گرسنگی زندگی کند نه تنها از حاکمیت نفس امّاره در امور فردی‌اش آزاد می‌شود بلکه از حاکمیت نظام‌های سیاسیِ شرک‌آلود نیز نجات می‌یابد؛خداوند رسول خدا و یاران او را در شعب ابیطالب گرسنه نگه داشت تا آن شوند که شدند، آنچنان گرسنه بودند که یک تکه پوستِ خشکیده‌ی شتر را می‌گذاشتند در آب بماند تا کمی از رمقش به آب سرایت کند و بعد آن آب را می‌نوشیدند؛ این گرسنگی برای ملّتی که می‌فهمد روح چگونه با گرسنگی به تعالی می‌رسد مطلوب است، زیرا زمینه‌ی اُنس جامعه و افراد را در اُنس با خدا فراهم می‌کند، امیدوارم در ما نیز استقبال از روزه و گرسنگی ظهور کند.
هرکس تجربه کرده است که پرخوری و سیری چه اندازه روح را تاریک می‌کند و میل دوری از گناه را در انسان ضعیف می‌نماید تا آن‌جایی که بزرگی می‌فرماید: «هرگز نشد سیر شوم و معصیتی مرتکب نشوم یا قصد معصیت نکنم.» به همین جهت باید قلب را دائماً بیدار نگه داشت و این با روزه‌داری محقق می‌شود، اگر از گرسنگی و تشنگی که در روزه‌داری پیش می‌آید استقبال کنیم متوجه می‌شویم که روزه انسان را تا کجا جلو می‌برد و چگونه به راحتی شرایط نجوا با خدا در انسان ظهور می‌کند، این یکی از معجزات روزه است.
تفاوت ماه رمضان در خصوصیاتی است که خداوند در آن قرار داده است
گاهی این سؤال پیش می‌آید که «مگر زمان‌ها با هم فرق می‌کنند که اعمال عبادی در ماه رمضان با اعمال در سایر ماه‌ها تفاوت می‌کند؟» این از حرف‌‌هایی است که بالاخره شیطان می‌زند؛ شیطان، گاهی وقت‌‌ها حرف‌‌های به‌ظاهر علمی می‌زند که، چه فرقی بین مثلاً ماه رمضان و ماه شوال هست؟! مگر زمان‌ها فرق می‌کنند؟!
آری زمان‌ها فرق نمی‌‌‌کنند، ولی حضرت حق اراده کرده است این ماه، این خصوصیات را داشته باشد. همچنان‌که اراده کرده است چشم من خواصی داشته باشد که آن خواص را، کف پای من ندارد، هرچند همه‌ی اعضای بدن اعم از چشم و دست و پا، از جنس ماده هستند، ولی خواصی که چشم در نمودن قوای بینایی دارد، کف پا ندارد.
روزه، گرسنگی یا بندگی؟
مهم این است که ما روزه بگیریم، نه اینکه فقط گرسنگی بکشیم، روزه یک نحوه صعود روحانی برای انسان است از دریچه بندگی خداوند، ولی گرسنگی یک عمل بدنی است مثل ورزش که یک عمل بدنی است؛ ما در روزه به یک صعود روحانی نظیر داریم ولی از طریق گرسنگی بدن این امر وجود ندارد ولی گاهی ما به‌جای اینکه در مغرب افطار کنیم، در مغرب روزه خود را خراب می‌کنیم چرا که فرق است بین افطار کردنِ روزه و خراب‌کردن آن.
افطار کردن؛ یعنی روزه را شکستن ولی خراب و باطل‌کردن روزه، یعنی غذاهایی را که در روز نخورده‌ایم در فرصتی که داریم، جبران شود، و در واقع آن مقاومت و کنترل روحانی را که در طی روز در خودمان تقویت کرده ایم از دست بدهیم.
روزه تقویت تقوی است
شاید اسب‌های چموش را دیده باشیم که چقدر سخت است اگر بخواهیم آنها را از جایی به جایی دیگر ببریم اگر یک لحظه از کنترل آنها غفلت کنیم از دست در رفته است، باید با یک هوشیاری و کنترلِ دائمی مواظب آن‌هابود، یک لحظه غفلت باعث می‌شود زحمات کشیده شده از بین برود.
بعضی‌ها از اول تا آخر ماه رمضان یک روز هم روزه نمی‌گیرند، چون در جهت اصلاح تدریجی خود نیستند ، سی منزل باید این اسب چموش را ببری تا إن‌شاءالله در منزل سی‌اُم رام بشود؛ شهوات و نفسانیات نیز همین‌طور است، اگر سی روز کنترل شوند، آهسته‌آهسته رام می‌شوند و زیر فرمان عقل و شریعت قرار می‌گیرند.
حال اگر در موقع افطار هوسها را دوباره رها شود، مثل آن اسب چموشی است که آن را در کنترل خود نیاورده است و لذا دوباره سر جای اولش برمی‌گردد. اگر مقاومتی را که در طول یک روز با روزه‌داری به‌دست آورده ایم در هنگام افطار رها شود از آن روزه چیزی عایدنشده است؛ پس باید مراقب بود مقاومت شخصی‌که عبارت است از «تقوی»، در موقع افطار گسسته نشود، چرا که روزه، تقویت قدرت پرهیزکاری است. به‌همین جهت در آخر آیه ۱۸۳ سوره بقره که مربوط به روزه است، می‌فرماید: «لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ؛ شاید بتوانید از طریق روزه متّقی شوید و قدرت پرهیزکاری بیابید»( بقره/۱۸۳)
به آیه روزه نظر کنیم که می‌فرماید:«یا اَیُّهَاالَّذینَ امَنُواکُتِبَ عَلَیْکُمُ‌الصِّیامُ کَماکُتِبَ عَلَی‌الَّذینَ مِنْ قَبْلِکـُم، لَعَلَّکُـمْ تَتَّقُونَ؛ ای مؤمنان! بر شما روزه را واجب کردیم، همان طور که بر امت‌‌های گذشته واجب نمودیم شاید پرهیزکار شوید، و در نتیجه آن روحیه مقاومت در مقابل هوسها در شخصیت شما رشد پیدا کند.»
گاهی اوقات می‌خواهیم کارهای خوب و جدّی انجام دهید ولی نمی‌توانیم. چرا؟ چون قدرت پرهیزکاری در ما ضعیف است ولی در مدتی که روزه گرفته ایم کاری را که نمی‌‌‌‌‌‌توانستیم انجام دهیم و هوسها مانع از انجام آن می‌‌‌شد، حالا همان کار را می‌‌‌توانیم انجام دهید؛ بعضی مواقع که دلتان مرده است، اصلا معنویت در جانتان خشک شده است، با روزه که «حیات قلب» است دوباره دل زنده می‌شود.
خداوند از شکم سیر بدش می‌آید
تا هوس در صحنه است ایمان تحرک ندارد ولی اگر دهانت را کنترل کردی، دروازه ایمان بر جانت گشوده می‌شود، چرا که اگر دهان کنترل شد، دریچه‌ها‌ی غیب آهسته‌آهسته بر جان انسان باز می‌شو؛ برای کسانی که جایگاه گرسنگی و کنترل دهان را در عمل شناخته‌اند، گرسنگی بسیار خوشمزه است واگر کسی مزه گرسنگی را چشید از سیری و پرخوری متنفّر می‌شود.
بی دلیل نیست که در روایات داریم: خداوند از شکم سیر بدش می‌آید. همه ما کسانی را می‌شناسیم، از روزی که ریاضتشان را شروع کرده اند تا آخر عمر یک روز سیرنبوده‌اند
پنج سفارش مهم پیامبراکرم (ص) درباره ماه مبارک رمضان
رسول اکرم حضرت محمد صلی الله علیه و اله مردم را به نماز شب، انجام کار خیر، افطاری دادن، آسان گیری بر زیردستان و درخواست از خداوند در ماه مبارک رمضان سفارش فرموده‌اند.
ابو الورد از امام محمد باقر علیهالسلام روایت کرده است که: رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم در آخرین جمعه از ماه شعبان، خطبه‌اى براى مردم ایراد کرد و پس از حمد و ثناى الهى فرمود: اى مردم! ماهى بر شما فراز آمد که در آن، شبى هست (لیله القدر) که از هزار شب بهتر است و آن ماه رمضان است.
خداوند روزه این ماه را بر شما واجب کرده، و پاداش یک شب نماز مستحبى آن را همانند ثواب هفتاد شب نماز مستحبى در ماههاى دیگر قرار داده است. پاداش کسى که براى خدا در این ماه کار خیر مستحبى انجام دهد پاداش کسى است که یکى از واجبات الهى را انجام داده باشد، و پاداش کسى که یکى از واجبات الهى را در این ماه انجام دهد، مانند ثواب کسى است که هفتاد واجب از واجبات خداوندى را در ماههاى دیگر انجام بدهد. و این ماه صبر است، و مسلما پاداش صبر، بهشت خواهد بود.
و این ماه مواسات (همدلى و کمک) است؛ و ماهى است که خداوند در آن روزى مؤمنان را افزون مى کند؛ و هر کس یک مؤمن روزه دار را در این ماه افطارى دهد، پاداشى برابر با آزاد کردن یک بنده نزد خدا، مایه آمرزش گناهان گذشته وى نیز خواهد بود.
در این هنگام یکى از حاضران در مجلس به حضرت عرض کرد: اى رسول خدا! همه ما توانایى افطار دادن به روزه داران نداریم، حضرت فرمود: خداوند، کریم است، این ثواب را (که گفتم) خداوند حتى به کسى که یک جرعه شیر یا آبى گوارا یا چند دانه خرما در اختیار روزه دارى مى گذارد تا روزه خود را افطار مى کند و بیش از این توانائى بر انفاق ندارد عنایت مى کند.
و هر کس در این ماه به زیردست خود آسان بگیرد، خداوند تخفیف در حساب را براى او مقرر مى فرماید.
و این ماهى است که آغاز آن رحمت است، و میانه اش آمرزش، و پایانش برآورده شدن حاجات و آزادى از آتش.
و شما در این ماه از چهار خصلت بى نیاز نخواهید بود: دو خصلت که خداوند را با آن خشنود مى سازید، و دو خصلت دیگر که شما را از آن گریزى نیست، آن دو خصلتى که با آن خدا را خشنود مى سازید، شهادت به «لا إله إلا الله» و اقرار به رسالت من است، اما دو خصلت دیگر که شما را از آن گریزى نیست، یکى خواسته‌ها و نیازهاى خود را از خدا خواستن و بهشت را طلبیدن، و دیگرى درخواست عافیت از خدا و از آتش جهنم به او پناه بردن است.
برگرفته از خبرگزاری بین المللی قران// روابط عمومی پگاه تهران